Το συνεσταλμένο παιδί

Ζούμε σε μία κοινωνία που η κουλτούρα της δίνει μεγάλη αξία στην εξωστρέφεια και στους εξωστρεφείς ανθρώπους. Σε ένα κόσμο που δεν μπορεί να σταματήσει να μιλάει, είναι λίγο δύσκολο να βρει τη θέση του ένα ντροπαλό και συνεσταλμένο παιδί, καθώς αυτό χαρακτηρίζεται και από εκδηλώσεις εσωστρέφειας. Υπάρχουν παιδιά που χαίρονται να στέκονται μπροστά στους συμμαθητές τους για να παρουσιάσουν μια εργασία τους ή να πουν το μάθημά τους. Αλλά για ένα ντροπαλό παιδί είναι ο χειρότερος εφιάλτης .

Στη γλώσσα της επιστήμης η συστολή είναι γνωστή και ως «συμπεριφορική αναστολή» και δεν ταυτίζεται με την εσωστρέφεια. Τα εσωστρεφή παιδιά τον ελεύθερο χρόνο τους νιώθουν πιο ευτυχισμένα να περνούν διαβάζοντας ή παίζοντας μόνα τους παρά να συμμετέχουν σε παιχνίδια με άλλα παιδιά. Τα ντροπαλά παιδιά αντιθέτως επιθυμούν την κοινωνική αλληλεπίδραση. Όμως αυτές οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και σχέσεις είναι συγχρόνως πηγή κοινωνικού άγχους για αυτά.

Διαχρονικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα σημάδια της συμπεριφορικής αναστολής, δηλαδή της ντροπαλότητας, είναι εμφανή πολύ πριν από τα πρώτα γενέθλια του παιδιού. Ήδη από την ηλικία των τεσσάρων μηνών, κάποια μωρά δείχνουν ισχυρές αντιδράσεις σε νέα ερεθίσματα. Είναι πιο πιθανόν αυτά τα μωρά να γίνουν ντροπαλά παιδιά στην τάξη αλλά και αργότερα στη ζωή.

Η έρευνα σήμερα τείνει να αποδεχθεί ότι οι σπόροι της συστολής είναι βιολογικοί. Θα καλλιεργηθούν, όμως, από περιβαλλοντικούς παράγοντες για να αναπτυχθούν ή να παραμείνουν «εν υπνώσει», καθώς το παιδί έρχεται σ’ έναν κόσμο τόσο πολύπλοκο.

Τα ντροπαλά παιδιά- είναι αναμενόμενο- έχουν την τάση να διαθέτουν λιγότερο χρόνο με άλλα παιδιά. Οι σχέσεις τους όμως με συνομηλίκους είναι πολύ σημαντικές για την ανάπτυξη κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Μαθαίνουν πράγματα από τους συνομηλίκους τους με έναν τρόπο που δεν τα μαθαίνουν από κανέναν άλλο. Έτσι, αν δεν συμμετέχουν σ’ αυτή τη σχέση μπορεί να χάσουν πολλά.

Τα συνεσταλμένα παιδιά, ακόμη, είναι ευάλωτα σε αρνητικές εμπειρίες, όταν κάνουν παρέα με άλλα παιδιά. Μπορεί να παρεξηγηθούν από συνομήλικα , τα οποία ερμηνεύουν τη συστολή τους ως υπεροπτική και εχθρική στάση και μπορεί να γίνουν στόχος bulling.

Το άγχος που βιώνει το ντροπαλό παιδί είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για αυτό. Κατά ένα ποσοστό 30- 40% δεν θα προσαρμοσθεί στην ενήλικη ζωή του και κινδυνεύει να αναπτύξει κοινωνικό άγχος. Υψηλό κοινωνικό άγχος μπορεί να οδηγήσει σε δυσεπίλυτα προβλήματα : κατάθλιψη, αλκοόλ και ναρκωτικά .

Διαχρονική έρευνα έδειξε ότι η συστολή επηρεάζει τις γνωστικές ικανότητες του παιδιού. Οι πρώιμες προγνωστικές ικανότητες μπορούν να επηρεάσουν την ιδιοσυγκρασία του παιδιού και θέτουν τις βάσεις για αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.

• Δεν «κολλάμε» στα παιδιά την ταμπέλα του «ντροπαλού». Είναι πολύ αρνητικό. Τα παιδιά αισθάνονται τόσο άσχημα αλλά και ο κίνδυνος είναι άμεσος να μας το αποδείξουν, ώστε να μη μας διαψεύσουν!
• Αποφεύγουμε να τα εμπλέκουμε σε καταστάσεις που αισθάνονται άβολα. Πολλές φορές όμως κάνουμε προσπάθειες αδέξιες για να διορθώσουμε τη συστολή του παιδιού, ενώ εκείνο αντιλαμβάνεται ότι το ίδιο δεν είναι εντάξει. Αντί να ενεργούμε κατ’ αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να το πείσουμε ότι είναι φυσιολογικό, έστω κι αν δεν είναι όμοιο με τα άλλα παιδιά∙ να του τονίσουμε την διαφορετικότητα αλλά και μοναδικότητά του, όπως και του κάθε παιδιού.
• Όταν ως γονείς είμαστε υπερπροστατευτικοί, τα παιδιά χάνουν την ευκαιρία να ρυθμίσουν στην πράξη τα συναισθήματα της ντροπής και αυξάνεται ο κίνδυνος του άγχους. «Πέφτουμε» επάνω τους, για να τα προστατεύσουμε να μην πληγωθούν! Όμως μια διακριτική υποστηρικτική συμπεριφορά μας δίνει το προβάδισμα στο παιδί μας, που μπορεί να κάνει μικρά βήματα και να χειριστεί την κατάσταση μόνο του.
• Πρόωρες κοινωνικές συναντήσεις, είναι πάρα πολύ σημαντικές. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα ντροπαλά παιδιά που πηγαίνουν νωρίς σε παιδικό Σταθμό, έχουν λιγότερο άγχος από εκείνα που μένουν στο σπίτι με το γονιό, τους παππούδες ή άλλα ενήλικα πρόσωπα που τα προσέχουν.
• Βοηθούμε το παιδί μας να οικοδομήσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και να κάνει ένα βήμα παραπέρα , όταν προσκαλούμε συμμαθητές του στο σπίτι, όπου το περιβάλλον είναι άνετο και αξιοποιούμε την επιτυχία του με την εισαγωγή νέων κοινωνικών στοιχείων προοδευτικά∙ συναντήσεις σε φιλικά σπίτια όπου υπάρχουν παιδιά της ίδιας ηλικίας, επισκέψεις σε παιδικές χαρές είναι επίσης βοηθητικές.
• Δίνουμε στο παιδί μας τη δυνατότητα να αποκτήσει ποικιλία κοινωνικών εμπειριών επισκεπτόμενο διάφορους δημόσιους χώρους: βιβλιοπωλεία, ταχυδρομείο, τράπεζες ή σούπερ-μάρκετ, όπου μπορεί να συνεργασθεί με άλλους ανθρώπους και να εκπληρώσει διάφορες μικροϋποχρεώσεις με την επίβλεψή μας.
• Το παράδειγμα των γονιών του είναι πολύ υποστηρικτικό για το ίδιο το παιδί. Παρατηρεί την κοινωνικότητά τους και πώς αυτή εκδηλώνεται-χαιρετισμός, ομιλία, συμπεριφορά- κυρίως όταν δέχονται φίλους και συγγενείς στο σπίτι τους. Αυτό το βοηθάει και το ενθαρρύνει για να ξεπεράσει ευκολότερα τις δυσκολίες και αναστολές που του δημιουργεί η συστολή του. Όλα όμως πρέπει να γίνονται με χαρούμενη διάθεση και υπομονή από τους γονείς του.

Αν το παιδί μας δεν εκδηλώνει απλώς εσωστρέφεια αλλά αδυνατεί να υπερνικήσει συγκεκριμένο φόβο, κλαίει χωρίς λόγο ή απομονώνεται συχνά και έχει συναισθηματικές εκρήξεις, τότε μάλλον βιώνει έντονη αγχώδη κοινωνική διαταραχή και θα πρέπει να απευθυνθούμε σε ειδικό.